Javier Solana: Είναι επικίνδυνο να "κολλάμε" σε απαρχαιωμένες ιδέες της εθνικής κυριαρχίας

JAVIER SOLANA

Είναι δικαιολογημένες οι καταγγελίες ότι η ελληνική κυριαρχία έχει σοβαρά διαταραχθεί; 

Παρά τα τεράστια ποσά που δαπανώνται για την διαγραφή του εξωτερικού χρέους της Ελλάδας, υπήρξε μια κατακραυγή ενάντια στην «παρέμβαση» στην εθνική κυριαρχία τη χώρας.

Πράγματι, σε αντάλλαγμα για μια σημαντική ευρωπαϊκή βοήθεια, η δυνατότητα της Ελλάδας να κινηθεί ανεξάρτητα θα είναι περιορισμένη.

Αλλά είναι δικαιολογημένες οι καταγγελίες ότι η ελληνική κυριαρχία έχει σοβαρά διαταραχθεί;

Η ιδέα της κυριαρχίας ενός έθνους-κράτους έχει τις ρίζες της στον 17ο αιώνα στην συνθήκη της Βεστφαλίας, που αγκάλιασε την μη εμπλοκή από εξωτερικούς παράγοντες στις εσωτερικές υποθέσεις των κρατών μελών ως κατευθυντήρια αρχή των διεθνών σχέσεων. Αλλά, για να πάρουμε την ακραία λογική του, η εθνική κυριαρχία θα μπορούσε να απαιτήσει την πλήρη φυσική και κοινωνική απομόνωση του ενός κράτους από το άλλο.

 

Πράγματι, η υπερβολική έμφαση στην εθνική κυριαρχία οδηγεί σε σοβαρά προβλήματα, οποιαδήποτε διεθνή συμφωνία συνεπάγεται μια ορισμένη μεταβίβαση της εξουσίας. Η βοήθεια της Ευρώπης προς την Ελλάδα είναι ένα παράδειγμα μιας συνεργατικής συμφωνίας, στην οποία τα μέρη διαπραγματεύονται με τα συμφέροντα των άλλων στο μυαλό. Η Ελλάδα ζήτησε από τους συναδέλφους της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) τη βοήθεια των μελών και αυτοί δεσμεύτηκαν με ένα τεράστιο ποσό της ενίσχυσης. Ανεξάρτητα από το αν αυτή είναι η καλύτερη λύση για το πρόβλημα στην Ελλάδα, είναι λογικό ότι η ΕΕ συμμετείχε ενεργά στο σχεδιασμό αυτό. Η συμμετοχή στην διεθνή κοινότητα των κρατών συνεπάγεται να λαμβάνεις υπόψη τους άλλους και όταν χρειάζεται να παραιτείσαι από ορισμένα προνόμια της εθνικής κυριαρχίας. 

Για παράδειγμα, όταν η Ισπανία προσχώρησε στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ), παραχώρησε την κυριαρχία αποδεχόμενη τους κανόνες του ΠΟΕ. Η Ισπανία δέχθηκε αυτό ως αντάλλαγμα για να είναι σε θέση να κάνει εμπόριο επί ίσοις όροις με τον υπόλοιπο κόσμο. 

Τα κράτη συνεργάζονται, επειδή είναι συμφέρον γι 'αυτά να το πράξουν, αλλά την ίδια στιγμή χάνουν τον έλεγχο ορισμένων εσωτερικών θεμάτων. Μετατοπίζονται από τη μονομερή, στην συνεταιριστική λήψη αποφάσεων. Αν αυτό αποτελεί παραβίαση της κυριαρχίας εξαρτάται από την αντίληψη της κυριαρχίας μας. Η εθνική κυριαρχία εξαρτάται από το πώς ορίζονται τα συστατικά της. Η συζήτηση για την έννοια της εθνικής κυριαρχίας αποτελείται από ό, τι θεωρούμε "εγχώριες" υποθέσεις. Ανάλογα με το πού δίνουμε έμφαση και πόσο μεγάλη είναι η εστίασή μας, δίνουμε προτεραιότητα είτε σε μια «παγκόσμια» διάσταση ή μια «εθνική» διάσταση. Η ΕΕ φαίνεται να αντιπροσωπεύει ένα σημείο στα μισά του δρόμου μεταξύ των δύο. Αλλά γίνεται όλο και δύσκολο να προσδιοριστεί η διαφορά μεταξύ των καθαρά εσωτερικών υποθέσεων και εκείνων που απαιτούν διεθνή συλλογική δράση. 

Η παγκοσμιοποίηση έχει κάνει πιο πορώδη τα σύνορα. Βλέπουμε πώς οι πολιτικές μιας χώρας μπορεί να έχουν άμεση επίδραση στους άλλους. Και βλέπουμε την αλληλεξάρτηση αυτή, ακόμη πιο καθαρά στην οικονομική τους απόδοση. Σε παγκόσμια κλίμακα, αυτό ο σύνθετος και αλληλεξαρτώμενος κόσμος, χρειάζεται μια οργάνωση των κρατών και των δομών της διακυβέρνησης προσανατολισμένο προς υπεύθυνο διάλογο, με στόχο να μετριασθούν οι καταχρήσεις της εξουσίας και η προάσπιση των παγκόσμιων δημόσιων αγαθών. Χωρίς τέτοιες δομές, ο κόσμος κινδυνεύει από μια ανταγωνιστική και άτακτη ισοπέδωση προς τα κάτω μεταξύ των κρατών, μαζί με μια σπασμωδική κίνηση προστατευτισμού. 

Η ιστορία έχει δείξει ότι οι εξελίξεις αυτές συχνά οδηγούν σε καταστροφικές συγκρούσεις. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η νομιμότητα είναι απαραίτητη και ας είμαστε ρεαλιστές δεν θα επιτευχθεί, εκτός εάν οι Ευρωπαίοι ξεπεράσουν ορισμένες απαρχαιωμένες ιδέες για την κυριαρχία. 

Παραδόξως όταν η κρίση χτύπησε, η ΕΕ είχε επικριθεί για την έλλειψη ολοκλήρωσης. Τώρα που επιδιώκει να προχωρήσει προς αυτή την κατεύθυνση, η ένωση κατηγορείται για πρεσάρισμα εθνικής κυριαρχίας. Οι πολίτες πρέπει να έχουν την αίσθηση ότι οι θεσμοί που τους κυβερνούν, αντιπροσωπεύουν τα συμφέροντά τους και τα καταστούν μέρος της διαδικασίας λήψης αποφάσεων, πράγμα που συνεπάγεται μια ένωση που βασίζεται σε κανόνες και όχι δύναμης. 

Το γεγονός ότι η ΕΕ δεν διαθέτει αμέσως όλες τις απαντήσεις σε ένα πρόβλημα δεν σημαίνει ότι δεν έχει μέλλον. 

Η ΕΕ είναι ένα νέο και θαυμάσια πείραμα, το οποίο όπως όλα τα πειράματα, εμπεριέχει έναν βαθμό αβεβαιότητας. Αλλά αυτό δεν πρέπει να μας κάνει να αγνοήσουμε το ευκαιριακό κόστος μιας πιο «εθνικής» αντίληψη της κυριαρχίας. 

Η δυναμική αλληλεξάρτηση έχει εδραιωθεί καλά, τόσο πολύ έτσι ώστε να μην μπορεί να αντιστραφεί. 

Το να εμμένει κανείς σε μια στενή έννοια της Βεστφαλίας της εθνικής κυριαρχίας, είναι στην καλύτερη περίπτωση ένας παράλογος αναχρονισμός και ένας επικίνδυνος τζόγος στη χειρότερη περίπτωση. 

JAVIER SOLANA :Ο Σολάνα είναι πρώην ΓΓ του ΝΑΤΟ, πρώην επικεφαλής της εξωτερικής πολιτική της ΕΕ και είναι υπότροφος του Brookings Institution.

Έχω μάτια και βλέπω